La Souys fête de quartier

Il n’y a pas de fêtes de quartier sans musique et à Floirac, au siècle dernier, elle était renommée sur le plan régional voir même national, avec sa fanfare qui était souvent hors compétition dans les concours, tant elle dominait les autres formations. Je n’ai pas connu cette époque que m’avait raconté un ancien de la commune alors que j’étais gamin, mais je pense pouvoir croire en sa parole et publier en toute confiance cette photo prise en 1923 devant le café restaurant de la gare au pont de La Souys.

Le comité des fêtes de la Souys crée en 1852 est à ma connaissance le plus ancien de Floirac, mais LA SOUYS c'est quoi? C'est qui? C'est où? Je ne suis pas historien mais je suis curieux, alors, j’ai essayé en vain de savoir d’où venait ce nom aussi controversé que mal prononcé. J’ai entendu tout et son contraire sans pourtant avoir de certitudes jusqu’à ce que je reçoive sur ce le site de Mémoire de Floirac et de la Rive Floirac un programme en Gascon des fêtes de la Souys du mois de juin 1868 envoyé par David Karélà (LA Lauzeta Dàvid Karèla) membre de "Bordeaux je me souviens". Ce n’est pas suffisant pour affirmer quoi que ce soit d’autant plus que le patois Gascon-Floiracais n’est plus le parler principal de la commune. L’origine de la Souys (Solhas en Gascon) qui se prononce SOUILLE pour les Floiracais et les habitants du reste du monde, est toujours aussi trouble qu’un cloaque occitano-catalan ou une souillure gasconne (solhar) voire même un seau (Solha) ou tout simplement de la fange (Souille) où viennent se vautrer les sangliers. Pas convaincu, j’ai remonté le temps jusqu’en 1819, année où la digue construite sur les quais Floiracais fait avancer la rive de 300 mètres, créant une zone d’alluvions et de marécages. Cette zone nouvellement crée était un immense cloaque de 103 hectares qui augmentait la surface de la commune sans pour autant me renseigner sur l’origine exacte du nom donné à ce quartier. Je reste donc dans le vague. Une petite vague au pays du mascaret, de l’alose et de la lamproie, qui me laisse sur ma faim et ma soif de connaissance (les vins c’est du passé) à moins que l’un d’entre vous n’apporte quelques infos complémentaires.  

LO VERITABLE PROGRAMA DE

L’ASSEMBLADA DE LAS SOLHAS (LA SOUYS)

Dictat per lo famús Jacotyn.

         Aquò’s donc bien surt qu’aquesta annada,

         Lo vint Julhet, es nòsta bèra assemblada ;

         La fèsta s’anonçarà a cinc òras dau matin

         Per daus còps de canon, tirats per Jacotin.

         D’abòrd, per començar, fau una bèra jornada,

         Per que nòsta fèsta sia bien celebrada ;

         Ensí, dès lo matin a sèt òras precisas,

         Veiratz petits e grands a lurs entrepresas :

         L’un a plantar daus piquets devant las pòrtas,

         L’aute das guirlandas abèca das endòrtas ;

         Veiratz tots los gojats aportar de la verdura,

         Las quitas gojatas ne’n quit’ràn lur cotura.

         Veiratz navigar tots tribòrd a babòrd,

         Bòrnhes e boçuts, amei Janon lo tòrt ;

         Tots trabalharàn abèca tant d’ardur,

         Que vòlen auger de nòsta assemblada l’honnur.

         Que púsquetz dire en vos e’n tornant :

         « Ving’rèi a l’assemblada tots los ans. »

         Envèrs onze òras o mieijorn lo pus tard,

         Sur chaque piquet plantat, veiratz un étandart

         Apuei das guirlandas totas entremalhadas,

         Que vos feràn veire aquí que son las permenadas.

         D’abòrd aperceb’ratz devant tots los ostaus,

         Das fanferluchas abèca daus grands paus ;

         Epuei síguetz bien sur que nòstes establissaments,

         Haràn tots lurs esfòrts per har daus amusaments ;

         Ren ne serà neglijat per har las illuminacions,

         Ni mossa, ni verdura, per las descoracions,

         Per poder s’assortir en d’aqueth bèth portau.

         Dempuei lo pont de Las Solhas li veiratz sa façada,

         Car credi que serà bien pus bèth que l’annada passada.

         Ensí, per veire una si bèra installacion,

         Dont nosauts nos e’n hèdem una richa recepcion,

         Tots los devants das pòrtas e tot serà garnit,

         Tanben lo tantòst a una òra tot aquò serà fenit.

         Vénetz tot i veire, n’atz benlèu jamèi vist,

         Dens lo monde, un si bèth paradís.

         Abans de vos contar tots nòstas amusaments,

         Vos dirèi que Las Solhas a de bien bonas gens,

         Car a falut que tot lo monde s’i prestèsse,

         Per har tot çò qu’an hèit e trobar assès d’espèças ;

         Mes an trobat tot lo monde assès devoats

         Per vos har daus amusaments de tots los costats.

         Aquò’s donc a tres òras la bèra corsa aus aines

         Dont los an recrutats dens tots los maines

         Ne’n veiratz arribar daus grands amei daus petits,

         Qu’a los veire semblarà que son tots endromits ;

         Mes pas du tout an las aurelhas bien dreitas,

         Son bien tornats e an las camas bien hèitas,

         Corren si viste e totjorn en sauticans

         Per arribar lo purmèir per ganhar dètz francs.

         Apuei n’avètz pas tot vist, aquò’s lo segond còp

         On los védetz tots córrer au grand decime galòp ;

         Aquí que, per ganhar un bèth paire de polets,

         Védetz lo cavalièr a tèrra a trenta pas d’eths,

         Eslongat sau camin, coma una granda lata,

         Dirén qu’eth e son ase venen de se bàter.

         D’aqueth afar, lo cavalièr raujós li sauta dessús,

         Dirén que l’ase e puei eth s’an rasclat lo mus ;

         Enfin, jamai n’auràn vist una parelha corsa

         A si bon marcat, shens gaitar a sa borsa.

         Ah ! par exemple aquí la course à la cruche,

         Ou pour tonner de né il faut que l’on trabuche,

         Mais, en se tenant d’aplomb et marcher doucement,

         Bous ne risquez pas à tonver l’eau qui à dedans.

         A nos fadrà daus òmes que se tenen d’aplom,

         Per pas cassar la crucha, l’ansa e lo tuton ;

         Mes lo purmèir arribat, a l’endreit dau depart,

         Ganharà camisa, paletòt o bien un bèth canard ;

         E per arribar, fau que tiren bien la cotena,

         Car per ganhar fau tocar lo jòc, la crucha plena.

         Vos prometi que lo jòc es d’autan risible,

         Que per jo, Jacotin, me pares impossible.

         D’abòrd, lo tòrt Nanà, apuei son cosin,

         S’exèrçan tots los jorns dempuei lo matin,

         Aquí donc : quatre òras lo famús jòc de la balha,

         On veiratz pendilhar de si bèra volalha ;

         De la manièra qu’aqueth jòc es enstalat,

         Poiratz ren ganhar, shens estar tot molhat,

         De la voatura auratz bèth sarrar la brida,

         Que fadrà per fòrça se crebar de ríder.

         Aqueth jòc finit ne’n vatz veire un aute

         Que, si ne rídetz pas, serà per ma fauta ;

         Aquò’s donc lo supèrbe jòc dau molinet,

         On serà très bien estalat sur nòste rebedet ;

         Aquí par exemple aquò serà bien auta causa,

         Veiratz çò que n’atz pas vist i a bien pausa ;

         Fadrà estar bien lèste et ne pas estar sòt,

         Per ne pas tombar dens l’aiga jusc au còth ;

         Lo jòc es si bien hèit, e es si risible,

         Que, dens lo moment, devénetz imbécible ;

         Ensí fadrà se lançar bien jusca au bot,

         Per atrapar quauquarren o benlèu tot ;

         Per bonur que la sason es de se banhar,

         Car plonjar per fòrça, per poder ganhar.

         Bous berrez cette année se veau chebal marin

         Qui sera explosé sur l’eau depuis le matin.

         Lo qui a invantat aqueth jòc n’èra pas imbecile,

         Car ne n’an pas vist en campanha, ni gaire en vila ;

         Ne minja gaire, mes a quauquarren dens lo gosièr,

         Car plonja sovent eth, amei son cavalièr,

         N’i a pas a comprene, car es telament faroishhe

         Qu’en s’aprochant d’eth vos hèi prene una docha.

         Aquò’s donc a shèis òras precisas aqueth bèth balon

         On mamisèla Clemença part per tot de bon ;

         Vénetz veire, tots, come se ten en nacèla,

         Car se ten milhor que jo sus un chivau shens sèla ;

         Apuei aqueth balon es gròs coma un bèth ostau,

         Amei, en tombant, mamisèla Briart ne se hèi pas de mau ;

         Es donc dit que partirà tot pròche de la ribèira,

         Bénetz i veire tots, rid’ratz, podètz me creire ;

         Poiré anar sus la ribèira e i chapvirar,

         Alòrs i corren tots, vielh e june per le’n tirar.

         Ensí continuaràn per los masts de cocanha,

         On serà lòs quate camins que n’I a pas de hanha ;

         A sèt òras precisas començaram a i grimpar

         Per aquera monstra, a taishar de l’atrapar;

         I aurà polets, gigòts, canards ; mes n’es pas lo tot.

         Per auger tot aquò, fadrà grimpar jusc au bot.

         Fadrà pas se preishar, anar bien doçament,

         Per atrapar la borsa on i aurà l’argent.

         Sàbetz bien tots çò qu’es qu’aqueth grand pau greishat

         Que fau montar si doçament quand seretz baucòp preishat,

         A ma fòi, per descénder, aquò’s lo telegrafe electrica,

         Que quand arríbetz en bas avètz lo cap gròs coma una boirica.

         C’est donc à nuf hures que bous berrez ce famux souleil

         Qu’il y a si longtemps que bous n’abez pa bu son pareil ;

         Apuei mossur Lacaze a augut totjorn la maliça,

         Per se far veire de bien tractar son fuec d’artifice ;

         Nos a bien dit que veirén, aquesta annada

         De la Russia aquera bèra fusilhada.

         Apuei la pèça curiusa que deu nos har veire,

         Nos imit’rà l’estenduda de tota la ribèira ;

         Per lo spectatur, lo boquet serà si ravissant,

         Que lo veiràn venir de la còsta de Mossur Plassant.

         Avèvi oblidat que pendent tots los amusaments,

         Dançavan dens los dus établisseménts.

         Car en arribant sau pont apercébetz d’abòrd

         Las salas de danças, una de chaque bòrd.

         Abèca de fòrtas musicas e puei un rantanplan

         Qu’après lo fuec d’artifice lous bals recomençaràn.

         Quant aux orchestres seràn très bien dirijats

         Per lo famús Séfort et l’Éclair tan renomats,

         Car dempuei bien longtemps son dens las estudas,

         Poiràn fòrt bien vos entonar daus preludes ;

         Poiratz donc sautar, dançar e fringar,

         Car credi que fadrà gratar la pòcha per pagar.

         Aquí que veiratz rentrar tot lo monde en fola,

         Très bien abilhats, un pè cauçat, l’aute en grola,

         E quand n’i auré donc quauques uns en blosa,

         Jo, fama Jacotin, ne’n sui pas jalosa.

         I veiratz totas nòstas bèlas grisètas

         Dont valà si longtemps qu’aprèstan lurs toalètas,

         Que sian de Bordèu o daus environs,

         I ving’ràn totas dens de bonas condicions.

         I veiratz totas aqueras junas damisèlas

         Abèca lurs cavalièrs ; en tenent lurs ombrèlas ;

         Apuei totas très bien mesas e bien ficeladas,

         Car aquò’s a Bordèu que se son abilhadas.

         Vos parlarèi pas dens aqueths bèths magasins

         Qu’atrapan los sòts amei los que se creden fins ;

         Vos citarèi sulument aqueths marchands das Salinèiras

         On van abilhar totas las junas recardèiras ;

         Enfin de las toalètas a la junessa lo gost,

         Que sia a Bordèu o alhors, n’i n’a pertot ;

         Sulumen que de longtemps ne veiratz       

         De si bèra junessa en fèt de gojats ;

         Son tots bien plantats e ne son pas sòts,

         Car an tots redingòtas o de bèths paletòts,

         E donc, vos prometi que de lur cauçura

         Ne pòrtan pas mei de mecanica, pòrta cotura ;

         E donc que las gojatas an los pès si fins,

         Que ne saurén pas marchar shens brodequins ;

         Aquò’s tèlament anueit la granda mòda,

         Que chacun de nosauts se n’acomòde.

         Sígueta donc pas enquiets daus rafresquissaments,

         Avètz, a chaque pòrta, daus establissaments

         Que sian daus grands o daus petits,

         Podètz despensar tots jusca a dus ardits ;

         Me diratz tots, lo jorn de l’assemblada,

         Qu’aquò’s bien pus bèth que l’annada passada.

         Podètz venit, seratz tots bien recebuts,

         Pervut que nos pòrten daus petits escuts,

         Car calculatz e reflechissetz bien,

         Que nosauts hèdem aquò per atrapar vòste argent.

         Car, lo védetz tots, employe mos moaièns :

         Mes, per vos contentar, harèi tots mos esfòrçs,

         Pervut que vénetz dreits e que vo’n tornatz pas tòrts.

         Arribats donc tots dempuei lo matin,

         Per contentar lo bon mèste Jacotin,

         Oblidavi de vos dire : fau pas har de brueit,

         Avètz de bèras illuminacions tota la nueit.

         Benez donc riches et paubres,

         Jeunes et bieux, petits et grands,

         Portar a nòstas manòbras,

         Le prix de lur talent.

         Las Solhas, lo 20 Julhet 1868.